Kalkoven De Fivel in Appingedam succesvol gerestaureerd en opgeleverd
In de afgelopen anderhalf jaar heeft Jurriëns Noord (onderdeel van Friso Bouwgroep) in opdracht van stichting BICSA kalkoven De Fivel aan de Dijkhuizenweg in Appingedam gerestaureerd. Er zijn zeker duizend stenen uit de kalkoven gehaald en vervangen. Op 2 juni vond de officiële heropening van de kalkoven plaats.
De kalkoven staat op de gemeentewerf in Appingedam en was voor de restauratie omgeven door hekken omdat het er niet meer veilig was. Het rijksmonument is in 1900 gebouwd en was tot 1960 in gebruik. Sindsdien werd de kalkoven niet meer onderhouden en dreigde deze in elkaar te storten. Jurriëns Noord heeft de kalkoven in anderhalf jaar tijd gerestaureerd en in goede staat teruggebracht.
Historie van de kalkoven
Kalkovens zoals die in Appingedam stonden voornamelijk in het noorden van het land. Vaak dichtbij steenfabrieken en aan het water, zodat de benodigde schelpen en turf per schip konden worden aangevoerd. De schelpen kwamen uit de Waddenzee en de Noordzee. De turf kwam dan weer uit de veenkoloniën. De kalk werd voornamelijk gebruikt om te metselen, maar ook voor andere doeleinden zoals het zuiveren van bietensap in een suikerfabriek of voor de landbouw. De metselkalk werd overbodig toen de cementindustrie op gang kwam in de jaren dertig van de vorige eeuw. De kalkoven in Appingedam is daarna nog voor lange tijd (tot 1960) in gebruik geweest.
Duizenden stenen vervangen
De oven is in 1900 opgericht door de familie Dijkstra in Appingedam. Tot 1960 was hij in gebruik. Sinds de gemeente de kalkoven heeft overgedragen aan de stichting zijn er door Jurriëns Noord verschillende restauratiewerkzaamheden uitgevoerd. Zeker duizend stenen zijn uit de oven gehaald en vervangen. Het casco metselwerk was dusdanig aangetast dat vele stenen gescheurd waren of los lagen. Deze stenen zijn uitgeboet (het voorzichtig verwijderen van metselwerk met als doel het later terug te plaatsen). Soms tot wel twee tot drie stenen diep. De stenen die heel waren zijn hergebruikt, maar er zijn ook enige honderden (gebruikte) stenen bijgekocht. Daarna zijn alle scheuren en uitgeboete stenen weer ingeboet met mortel op kalkbasis. De metselaar heeft de stenen met nieuwe mortel geplaatst. Het gehele casco voegwerk is middels kappen verwijderd, schoongeblazen, schoongespoten en vervolgens platvol gevoegd met een voegmortel ook op kalkbasis. Het gehele aanblik heeft hierdoor een metamorfose ondergaan.
Ook het metselwerk aan de binnenzijde is op een vergelijkbare wijze aangepakt. Doordat de oven jaren niet meer werd gebruikt was er veel vocht in het metselwerk getrokken. Dit heeft veel schade veroorzaakt. Door de ventilatie te verbeteren en het nieuwe voegwerk aan de buitenzijde was na enige maanden het resultaat al goed te merken.
Oplevering
In april 2023 is de gereconstrueerde Jakobsladder teruggeplaatst, zijn er nog twee ringen vervangen en de andere twee plaatselijk hersteld. Van de Jakobsladder was nagenoeg niets meer over, op enkele verroeste onderdelen na. Hij is deels gereconstrueerd aan de hand van de originele blauwdruk tekening. Onder andere omdat het anders te kostbaar werd. Deze tekeningen zijn zo gedetailleerd dat de smid hier goed mee uit de voeten kon. De luiken, deuren en ringen zijn geheel gedemonteerd want deze waren zeer aangetast. In de werkplaats van de smid zijn deze weer hersteld. Op vrijdag 2 juni was de officiële opening en oplevering. Het beheer van de kalkoven is daarmee overgedragen aan museum Stad Appingedam en opent binnenkort voor bezoekers. Daarmee biedt de kalkoven een fascinerende blik op het rijke industriële verleden van de regio en draagt het bij aan het behoud van het erfgoed van Appingedam.
Een beeld van de gereconstrueerde Jakobsladder met een detailfoto van de schelpen van waaruit de kalk werd gewonnen.
Betrokken partijen: