Wooncentrum Almenum in Harlingen ondergaat een volledige metamorfose naar Toekomstig Almenum. Het verouderde complex wordt gefaseerd gesloopt en daarvoor komt nieuwbouw in de plaats. Ondertussen blijven alle bewoners ‘gewoon’ op hun vertrouwde stek wonen. ‘Een enorme puzzel, maar mede dankzij Aannemingsmaatschappij Friso maken wij dit mogelijk’, vertelt Jan Boelens van woningcorporatie De Bouwvereniging.

Architect: ALYNIA  ARCHITECTEN, Constructeur: W2N ENGINEERS

Wie de parkeerplaats van wooncentrum Almenum oprijdt, ziet aan de ene kant de oude Almenum-flat. Geel getinte gevels, kozijnen strak in het gelid, oranje zonwering: typisch jaren zeventig bouw. Daarnaast de nieuwbouw van fase 1 van ‘Toekomstig Almenum’. Lichte appartementen, royale balkons, uitnodigende raampartijen en tweekleurig metselwerk met accenten. “En dat is nog maar de buitenkant”, vertelt projectleider Klaas Dijkstra van Aannemingsmaatschappij Friso als we vanuit de bouwkeet over het werkterrein kijken. “Ook van binnen maakt Almenum een sprong in de tijd. Elk appartement heeft straks vloerverwarming, modern sanitair, een eigentijdse keuken en twee ruime slaapkamers. Duurzaam én levensloopbestendig, dus.”

Niet meer geschikt voor de zorg van morgen

Met wat er nu wordt gebouwd, is het makkelijk om die bonkige Almenum-flat als verouderd te bestempelen. Jan Boelens, project-manager bij De Bouwvereniging: “Vraag het een bewoner en je hoort dat het hier nog steeds prettig wonen is. Maar de ouderenzorg verandert. Door vergrijzing en een tekort aan zorgpersoneel blijven mensen langer zelfstandig wonen. Ze moeten hun eigen zorg regelen en maken vaker gebruik van zorg op afstand. Dit bestaande gebouw biedt simpelweg niet de voorzieningen die hiervoor nodig zijn.”

Zelfs na een ingrijpende renovatie zou Almenum niet klaar zijn voor de zorg van morgen. Jan: “We hebben structurele problemen met verouderde leidingen, isolatie en veiligheidsvoorzieningen. Om over de praktische uitdagingen maar niet te spreken: slaapkamers en badkamers zijn te klein, deuren te smal en scootmobiels passen nauwelijks door de gangen. En energiezuinig? Dat is het complex zeker niet. Nieuwbouw was echt de enige optie.”

"Friso overtuigde ons met een goede prijs-kwaliteitsverhouding en hun aanpak."

Slopen en opnieuw bouwen

Aan die nieuwbouwplannen werd jarenlang gespijkerd en geschaafd. Jan: “Als verhuurder bouwen wij voor de toekomst, maar ook voor de bewoners van nu. Wij hebben alle huurders en omwonenden daarom meegenomen in de plannen.” Dat Almenum op deze locatie blijft, was een uitdrukkelijke wens van de bewoners. “Dichtbij het centrum, met uitzicht over het Van Harinxmakanaal: elders bouwen was geen optie.” De plek blijft dan wel hetzelfde, voor het overige gaat alles over de kop, vertelt Klaas. “De woontoren en de zijvleugels met aanleunwoningen gaan tegen de vlakte en worden vervangen door drie losse gebouwen. In totaal slopen we 162 woningen en daar bouwen we 130 moderne appartementen voor terug. En het terrein wordt heringericht.” Om ervoor te zorgen dat alle bewoners tijdens de bouw op hun vertrouwde stek kunnen blijven wonen, is het project in drie bouwfases opgedeeld. Klaas: “De Bouwvereniging regelt wisselwoningen als tijdelijke oplossing. Zo kunnen bewoners zorgeloos van oud naar nieuw verhuizen. Voor ons als bouwer vraagt dat om precisie: slopen, bouwen én verhuizen, en dat drie keer. Dit vereist een strakke organisatie.” “Juist daarom zochten wij een aannemer die zorgvuldig bouwt én dit met oog voor de omgeving doet,” vult Jan aan. “Aannemingsmaatschappij Friso overtuigde ons met een goede prijs-kwaliteitverhouding én een sterk plan van aanpak.”

Veel doen op weinig weinig ruimte

Na de gunning stortten Klaas, uitvoerder Harm van der Meulen en werkvoorbereider Rinke Visser zich op deze klus. “Met veel bouwervaring als team bevat dit project ook weer de nodige ‘bijzonderheden’,” vertelt Harm. “Je verzet veel werk op weinig ruimte. Tijdens de sloop en de bouw heb je zwaar materieel en veel transportbewegingen nodig, terwijl er ook bewoners, bezoekers en personeel rondlopen. Bovendien bouwen we midden in een woonwijk. Ook dat heeft invloed op de manier waarop je werkt.” Daarom bedacht Friso een heel pakket aan maatregelen om overlast te beperken. Klaas: “We hebben eerst een parkeerterrein aan de westkant van het terrein aangelegd. Zo is er altijd voldoende parkeerruimte voor bewoners en personeel. Ook kozen we ervoor om te heien met DPA-schroefpalen in plaats van prefab betonpalen; dit beperkt geluidsoverlast en trillingen. Langs het kanaal hebben we een opslag-wachtplaats ingericht, zodat we het materiaal op tijd kunnen laten aanvoeren.”

"We kozen voor een bouwconcept met kalkzandsteenwanden en breedplaatvloeren."

Verhuisklaar opleveren

Uiteraard moest er ook over de bouw worden nagedacht. De Bouwvereniging had al een Definitief Ontwerp gemaakt; aan Friso om dit uit te werken tot een uitvoerings-gereed ontwerp. Klaas: “We kozen voor een bouwconcept met kalkzandsteenwanden en breedplaatvloeren. De gevels bestaan uit metselwerk, kunststof kozijnen en schuifpuien. De gevelvullende elementen zijn gemaakt van houtskeletdelen uit onze eigen Houkesloot-fabriek. Zij leveren ook de binnenkozijnen. Voor de energievoorziening gebruiken we een warmte-terugwinsysteem en een warmtepomp.”

Van informatiemiddagen tot een uitkijkpunt boven in de huidige Almenum-flat: Friso nam ook verschillende initiatieven om bewoners bij het project te betrekken. De model-woning in het hoofdgebouw is daar een voorbeeld van. Klaas: “Van keuken, sanitair en tegelwerk tot de gordijnen: hier kunnen bewoners met een woonconsulent alle opties bekijken en bespreken. Al die individuele keuzes nemen wij mee in de bouw, want we leveren elk appartement volledig verhuisklaar op. Ja, daar heeft Rinke een flinke klus aan.”

Het sloopwerk van fase 1 begon eind 2023. Daarna moest, door een beroep op de omgevingsvergunning, gewacht worden op groen licht voor de bouw van fase 1. “Dat was spannend,” vertelt Klaas. “Zo’n beroep maakt de hele planning onzeker. Moet je wel of niet onderaannemers vastleggen en materialen inkopen? Gelukkig konden we in januari 2024 gewoon starten met heien.”

Slim plannen, goed communiceren

“Sindsdien hebben we het in de macht,” zegt Harm. Communicatie is daarbij de sleutel. “Slopen, grondwerk, kabels en leidingen, heien, ruwbouw, afbouwen en inrichten: elk onderdeel moet perfect op elkaar aansluiten. Dat lukt alleen als je goed blijft plannen en communiceren. Dit betekent veel schakelen met de opdrachtgever, nutsbedrijven, leveranciers en onderaannemers. Maar ook overleggen met de bouwplaatsmedewerkers en goed kijken naar wat er op de bouwplaats gebeurt.”

De hinderbeleving is tot nu toe minimaal. ‘Best knap’: een uitdaging op een locatie waar bewoners, personeel, bezoekers en bouwverkeer elkaar elke dag kruisen. Harm: “Negenennegentig procent gaat goed. Natuurlijk, het kan altijd gebeuren dat een vrachtwagen net door de straat rijdt wanneer de school uitgaat, of dat er net voor de afgesproken werktijden al een kraan staat op te bouwen. Dan is het belangrijk om snel te reageren, zodat iedereen ziet dat je het serieus neemt.”

Wat de bewoners ervan vinden? Harm: “Onlangs kreeg ik een briefje van een bewoonster uit de flat waarin ze schreef hoe mooi ze het vond om de bouw te volgen.” Ook leuk: een werkvoorbereider die in de jaren zeventig betrokken was bij de bouw van het oude Almenum woont nu zelf in het complex. Harm: “Die stond tijdens de sloop geregeld bij het hek. Hij wist nog precies waar alles zat en welke materialen er zijn gebruikt.”

Nog voor de kerstdagen zijn de bewoners naar de nieuwe appartementen van fase 1 verhuisd. Daarna is de linkervleugel van Almenum aan de beurt voor sloop. De voorbereidingen voor de 61 appartementen die hier komen zijn al in volle gang. Dit wordt zeker geen ‘copy-paste’ van fase 1. Klaas: “We werken straks honderd meter verderop, maar beginnen eigenlijk weer aan een heel nieuw project. Dat maakt dit werk extra interessant.” De laatste fase zal medio 2027 worden opgeleverd. Een hele prestatie voor het voltallige team.

De bouwvereniging bouwt voor de toekomst

Tot het jaar 2040 neemt het aantal senioren dat in Nederland gehuisvest moet worden flink toe. In dat jaar zijn er naar schatting ongeveer 2,5 miljoen 70-plussers. Na 2040 daalt de behoefte aan seniorenwoningen. Jan Boelens: “Daarom moeten de woningen die wij nu bouwen ook geschikt zijn voor een ander type bewoner. Daar houden wij, naast de bewonerswensen, bij de nieuwbouw van Almenum ook rekening mee.”

Dit artikel komt uit het Friso Magazine 2025.